De spirituele dimensie van rouw? Terugblik op een druk bezocht 'Symposium voor Rouw', Leiden, 21/3/15

Afgelopen zaterdag vond het Syposium voor Rouw plaats. In Leiden, met bijna tweehonderd deelnemers, voornamelijk hulpverleners. Een mooie opkomst,  chapeau voor de organisatoren. Deze dag draaide om verlieservaringen en hoe mensen daarmee omgaan. De dag had een hoog antroposofisch gehalte en ongeveer 85% was vrouw. Niet vreemd. Ik denk dat vrouwen van nature al meer bezig zijn met dergelijke thema’s en dat de antroposofische touch van de dag het aantal vrouwen ook nog versterkt.
In de ochtend was er een inleiding op het thema door Lilian de Rek, één van de organisatoren. Zelden heb ik een vrouw ontmoet met zo'n zachte en toch krachtige uitstraling. Heel bijzonder. Daarna een informatieve lezing van Manu Keirse over verlieservaringen. Ik had niet eerder van hem gehoord, maar hij is een Vlaamse psycholoog en een autoriteit op het gebied van verlieservaringen. Bovendien las ik op Wikipedia dat hij sinds 2012 ‘gezinspolitiek secretaris van de Gezinsbond’ is. Interessant! Daar ga ik me eens in verdiepen. Ik denk al langer dat dit ook in Nederland van de grond zou moeten komen.
Wat me vooral bijbleef van zijn lezing is hoeveel diversiteit er in ‘verliezen’ is. Er is verlies door de dood, door het leven, verlies van vertrouwen, van veiligheid, van je geliefde, vriend, ex, buurman, hond, kat, etc. En daarbij is er ook diversiteit in ‘verlieservaringen’ (lang, kort, in depressie, in actie, etc.). Het leven is zo bezien, naast vele mooie kanten, eigenlijk ook een grote aaneenschakeling van verliezen.

Verbinding maken met het geestelijke?
Ook was er een inleiding van huisarts Jaap van de Weg. Hij werkt met veel aandacht voor het spirituele en sprak over 'de verbinding met de geestelijke wereld', bijvoorbeeld over contact met overleden geliefden. Bij dit soort thema's ben ik nieuwsgierig of ik iets zal horen wat me een nieuw inzicht geeft of waar ik iets mee kan. In de grote lijnen ben ik op de hoogte van de boeddhistische visie op onthechting en geestelijke ontwikkelingsstadia. Maar ik was benieuwd of een 'ingewijde' mij meer zou raken en op die manier mijn ontvankelijkheid voor deze spirituele levenshouding zou vergroten. Hij benadrukte de stadia die nodig zijn voordat we echt in contact kunnen staan met de 'geestelijke wereld', de wereld van voor, achter en na dit leven. De eerste en basale stap is afzien van de materie. Geen lekkere chocolade, geen goede seks, geen mooie kleding, maar onthechting om jezelf een niveau hoger te brengen. Daarna volgen nog meer stappen om uiteindelijk in staat te zijn goed contact te maken met de geestelijke wereld. 
Ik ben, denk ik, te zintuiglijk ingesteld om hier heel enthousiast van te worden. Het is zelfs andersom, ik voel een afstand groeien. Ik hou meer meer van de nuchtere joods-christelijke spiritualiteit die ik bijvoorbeeld tegenkom in de aardse levenskunst van de schrijver van het bijbelboek Prediker. Genieten van de mooie dingen van het leven door de Schepper ontworpen, met de relativering van Prediker dat hier ook grenzen aan zitten. Of zoals in lied 479 van het liedboek voor de kerken staat: "Aan U behoort o Heer der Heren, de aarde met haar wel en wee..."

Eigen workshop
Maar toch is het goed om weer eens stil te staan bij andere levensbeschouwingen, te horen wat het anderen brengt en de overeenkomsten te zien. Ik kijk wat me aanspreekt en pik dat mee. Een beetje kritisch consumptief, maar toch niet helemaal. Ik mocht namelijk zelf ook een workshop geven en een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van hulpverleners op het punt van ‘Rouw na een echtscheiding’. 
Voor de rode draad van de workshop ben ik te rade gegaan bij het boek van Thomas Moore ‘De donkere nacht van de ziel’, over de positieve kracht van een crisis in je leven. Duidelijk was immers dat op dit symposium niet de zakelijke kant van de echtscheiding centraal zou moeten staan (inboedelscheiding, alimentatie, etc.), maar juist de emotionele, innerlijke en religieuze kant.
Thomas Moore zegt onder andere: ‘Ook na een echtscheiding houdt de ziel de intimiteit van het huwelijk vast; aan de oppervlakte is de echtscheiding een einde, in de diepte een begin’.
Dat is niet mis, maar ik ben van de waarheid hiervan overtuigd. Ik heb veel verhalen gehoord van mensen die gescheiden zijn, die ik gesproken en begeleid heb. En ik heb natuurlijk ook mijn eigen ervaring.
Een echtscheiding is op de korte termijn een scheiding van die ex, maar ook een scheiding van een systeem, een gezin, een schoonfamilie, gezamenlijke vrienden, van materiële voorspoed, van een huis.
Op de langere termijn kan een scheiding ook een vreemd soort verlangen met zich mee brengen naar een nieuwe harmonie met diegene waarmee je ooit intiem was en kinderen hebt gekregen. De ziel gaat hierin een eigen weg en als je hier ruimte aan laat en daar moeite voor doet, opent dit de weg naar een vernieuwde relatie met je ex-partner. Hij of zij is dan niet meer je levenspartner, maar op een getransformeerde manier is er toch sprake van een exclusieve relatie. Het mooie van hulpverleners met een antroposofische achtergrond is dat zij open staan voor deze ziele-dimensie in de hulpverlening.
Hoewel mijn indruk is dat voor deze specifieke begeleiding van gescheiden mensen nog maar weinig hulpverleners beschikbaar zijn.

Klik hier voor de powerpoint van de workshop.